ضرورت ایجاد معاونت برنامه ریزی و توسعه منابع اقتصادی دانشگاه سمنان
مقدمه
در دنیای امروز، دانشگاه‌ها صرفاً نهادهای آموزشی نیستند، بلکه سازمان‌هایی پیچیده با مأموریت‌های چندبعدی شامل آموزش، پژوهش، نوآوری، اشتغال‌آفرینی و توسعه منطقه‌ای می باشند. برای تحقق این مأموریت‌ها، دانشگاه نیازمند نظامی هوشمند در برنامه‌ریزی، تأمین منابع مالی و توسعه پایدار اقتصادی است.
بر اساس مصوبات شورای دانشگاه در تاریخ 1397/3/31 و هیات رئیسه دانشگاه سمنان در همان سال، همچنین "دستور نوزدهم صورتجلسه چهارمین نشست عادی از دوره پنجم هیات امنای دانشگاه های منطقه البرز جنوبی مورخ 1398/10/1" و "دستور هجدهم صورتجلسه ششمین نشست عادی از دوره پنجم هیات امنای دانشگاه های منطقه البرز جنوبی مورخ 1399/11/15" و هیأت‌رئیسه دانشگاه سمنان با توجه به توسعه و گسترش کیفی و کمی دانشگاه و ضرورت انجام برنامه‌ریزی‌های بلندمدت، تصمیم به ایجاد معاونت جدیدی به نام معاونت برنامه‌ریزی و توسعه منابع اقتصادی (در ازای ادغام دو معاونت دانشجویی و فرهنگی) گرفته شد و به‌منظور تحقق مأموریت‌های ساختاری و راهبردی دانشگاهی و اطمینان از پایداری و توسعه کیفی دانشگاه، این معاونت به‌عنوان یک نهاد کلیدی در ساختار دانشگاه سمنان تثبیت گردید.
همچنین اصلاحیه نمودار سازمانی دانشگاه سمنان طی نامه شماره 6/63/64894 تاریخ 1400/3/30 در سقف 5 معاونت و 17 مدیریت ابلاغ گردید.
ضرورت ایجاد معاونت برنامه ریزی و توسعه منابع اقتصادی دانشگاه سمنان
در حوزه آموزش عالی، ایجاد معاونت برنامه‌ریزی و توسعه منابع اقتصادی یکی از ضرورت‌های راهبردی برای پایداری و رشد دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی می باشد که در چند بعد علمی و مدیریتی، مواردی به شرح زیر بیان می گردد:
1- ضرورت‌های راهبردی و سیاست‌گذاری
تحقق مأموریت‌های دانشگاه نیازمند ساختاری است که بتواند چشم‌انداز توسعه دانشگاه، اهداف راهبردی و تخصیص بهینه منابع را طراحی و پایش کند. معاونت برنامه‌ریزی و توسعه منابع اقتصادی با طراحی نقشه راه مالی و توسعه‌ای دانشگاه، تضمین می‌کند که فعالیت‌های علمی و پژوهشی در مسیر اهداف کلان حرکت کنند.
چرخش از دانشگاه هزینه‌بر به دانشگاه درآمدزا
معاونت توسعه منابع اقتصادی می‌تواند با طراحی مدل‌های درآمدزایی پایدار (صندوق سرمایه‌گذاری، شرکت‌های دانش‌بنیان، قراردادهای صنعتی، گردشگری دانشگاهی و…) دانشگاه را به سمت استقلال نسبی مالی هدایت کند.
نقش‌آفرینی در تحقق دانشگاه نسل سوم و چهارم
تحقق مأموریت نوآوری و کارآفرینی نیازمند یک نهاد هماهنگ‌کننده برای سیاست‌گذاری اقتصادی و پشتیبانی مالی است.
هم‌افزایی بین برنامه‌ریزی و بودجه
تلفیق این دو حوزه برای تصمیم‌گیری مبتنی بر داده و ارزیابی واقعی منابع ضروری است.
۲. ضرورت‌های اقتصادی و مالی
با کاهش وابستگی آموزش عالی به بودجه دولتی، دانشگاه‌ها باید به سمت توسعه درآمدهای پایدار حرکت کنند.
وجود این معاونت باعث می‌شود:
-مدل‌های متنوع درآمدزایی طراحی و اجرا شود.
-مدیریت هوشمند هزینه‌ها صورت گیرد.
-پایش بهره‌وری منابع انسانی، مالی و فیزیکی انجام شود.
این معاونت نقش «ستاد اقتصادی دانشگاه» را ایفا می‌کند.
تنوع‌بخشی به منابع درآمدی شامل:
-سرمایه‌گذاری در پروژه‌های دانش‌بنیان،
-بهره‌برداری از املاک و فضاهای بلااستفاده،
-ایجاد مراکز خدماتی (آزمایشگاه‌های مرجع، خدمات مهندسی، آموزش‌های آزاد)،
-مشارکت در طرح‌های اقتصادی منطقه‌ای.
مدیریت هزینه و بهره‌وری منابع:
وظیفه کلیدی معاونت، تحلیل هزینه–فایده و افزایش بهره‌وری در استفاده از منابع انسانی، مالی و فیزیکی است.
۳. ضرورت‌های برنامه‌ریزی، مدیریتی و حاکمیتی
بسیاری از دانشگاه‌ها فاقد نظام منسجم برنامه‌ریزی و ارزیابی عملکرد هستند.
معاونت برنامه‌ریزی و توسعه منابع اقتصادی می‌تواند:
-نظام بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد را نهادینه کند.
-برنامه‌های توسعه میان‌مدت و بلندمدت دانشگاه را طراحی و پایش نماید.
-تحلیل‌های آینده‌پژوهی در حوزه آموزش و پژوهش را ارائه دهد.
-ساختارهای چابک و پاسخگو را در حوزه منابع انسانی و مالی ایجاد کند.
تصمیم‌سازی مبتنی بر داده (Data-driven decision making):
با ایجاد سامانه‌های آماری و تحلیلی، تصمیم‌گیری مدیران ارتقا می‌یابد.
یکپارچه‌سازی سیاست‌ها و ارزیابی عملکرد:
تدوین برنامه راهبردی، بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد، و پایش تحقق اهداف از وظایف کلیدی است.
پاسخگویی و شفافیت مالی:
تهیه گزارش‌های مالی و عملکردی منظم و شفاف برای هیئت‌امنا و نهادهای نظارتی.
۴. ضرورت‌های مأموریت اجتماعی و ملی دانشگاه‌ها (آینده‌نگر و توسعه‌ای)
این معاونت، پلی است میان دانشگاه و صنعت، جامعه و دولت برای توسعه همکاری‌های اقتصادی و فناورانه، تجاری‌سازی نتایج پژوهش‌ها، و تبدیل علم به ثروت.
پایداری مالی و اقتصادی دانشگاه:
دانشگاه نیازمند استراتژی‌های تنوع درآمد و صندوق‌های ذخیره است.
توسعه زیرساخت‌های فناورانه و زیست‌بوم نوآوری:
این معاونت می‌تواند به عنوان پیشران توسعه پارک علم و فناوری، مراکز رشد، و اقتصاد دانش‌بنیان دانشگاه عمل کند.
جذب مشارکت بخش خصوصی و خیرین:
ایجاد سازوکارهای مشارکتی و سرمایه‌گذاری مشترک.
لذا ایجاد معاونت برنامه‌ریزی و توسعه منابع اقتصادی ضرورتی حیاتی برای پایداری و ارتقاء کیفی دانشگاه سمنان محسوب می‌شود. بدون این ساختار، دانشگاه در معرض آسیب‌پذیری‌های ناشی از شرایط اقتصادی ناپایدار و تصمیم‌گیری‌های غیرمبتنی بر استراتژی قرار خواهد گرفت و دانشگاه به سمت تبدیل شدن به سازمانی یادگیرنده و آینده‌نگر حرکت کرده و به عنوان موتور محرک اقتصادی و راهبردی، مسیر استقلال مالی و تضمین توسعه پایدار را هموار خواهد ساخت.